Bir bağışıklık sistemi viral, bakteriyel veya başka türlü bir enfeksiyonla savaşırken sonuç vücut ısısının yükselmesi olur. Ateş; rektal, kulak veya temporal arter sıcaklığının 38 derece veya daha yükseğe ulaşmasıyla oluşur. Kişinin ateşi varsa, dokunulamayacak kadar sıcak olabilir, kızarabilir, terleyebilir veya üşüyebilir. Çok fazla giysi veya battaniyeye sarılmak ateş benzeri semptomlara neden olabileceğinden ateşi ölçmek, kişinin ateşi olup olmadığını belirlemenin en iyi ve en güvenilir yolu olur. Ateşi ölçmek için bir termometrenin nasıl kullanılacağını bilmek önemlidir. Çeşitli termometrelerle vücudun farklı yerlerinden ateş alınabilir. Hangi tür termometre kullanırsanız kullanın, talimatları dikkatlice okuduğunuzdan emin olun. Hemen hemen tüm termometreler, en doğru okumayı elde etmek için doğru konumlandırma gerektirir. Doğru bir ölçüm elde etmek, sahip olduğunuz termometre türünü doğru kullanmanın yolunu bilmek anlamına gelir. Temporalden orala, rektalden koltuk altına kadar birçok farklı yöntem mevcuttur. Bu yazımızda ateş ölçerler hakkında merak edilenleri anlatacağız.
Ateş Ölçer Nasıl Ortaya Çıktı?
Vücut sıcaklığındaki artışın, hastalığın başlıca semptomlarından biri olduğu insanlık tarafından MÖ. 400 gibi erken bir tarihte biliniyordu. İnsan eli yalnızca sıcaklıktaki bir artışı değerlendirmek için kullanılıyordu ancak ateşin derecesi ölçülemiyordu.
Vücut ısısını ölçen ilk alet ancak 1500’lerde Galileo Galilei tarafından icat edildi. Termometre olmasa da ortaya çıkan şey bir termoskoptu. Basit bir ifadeyle termoskop, sıcaklık değişimini kaydeden ancak değişime herhangi bir sayısal değer atayamayan bir cihazdı. Santorio Santorio, 1612’de termoskopa bir ölçüm ölçeği taktı. Bu nedenle, Galileo klinik termometrenin mucidi olarak kabul edilse de kalibrasyon özelliği İtalyan bilim insanı tarafından yerine getirildi.
Orijinal termometrede, sıcaklıktaki artış ve düşüşü kontrol etmek için su kullanılıyordu. Ancak cihaz daha yüksek rakımlara taşındığında, atmosfer basıncı sıvının seviyesini etkiliyordu. Böylece cihazın içine su yerine başka bir maddeyi koyma ihtiyacı doğdu. 17. yüzyılın ilk yıllarına doğru, yüksek yoğunluklu sulu bir çözeltinin kullanılmasının bu yüksek irtifa sorununun üstesinden gelebileceğini keşfeden yine Galileo oldu. Su, barometrik basınçtan etkilenmeyen alkolle değiştirildi.
Bugün klinik termometre olarak bildiğimiz termometre, 1714 yılına kadar icat edilmemişti. Daniel Fahrenheit, modern civa ile çalışan termometrenin mucidi oldu ve diğer sıvılar yerine cıvayı seçti. Ardından cam tüpün kırılıp cıvanın sızması tehlikesi ortaya çıktı. Bu durum 1990’lardan sonraki dönemde, dijital termometrelerin ve kızılötesi termometrelerin ortaya çıkışına neden oldu.
Termometre (Ateş Ölçer) Çeşitleri
Ateş ölçmek için günümüzde dijital ve manuel termometre seçenekleri bulunuyor. Genellikle hızlı ve doğru oldukları için dijital termometreler öneriliyor.
1- Oral Termometreler
Oral termometrelerde ateş ağızdan ölçülüyor. Oral termometre kullanmak için:
- Termometreyi kullanmadan önce ellerinizi yıkayın.
- Dilin altına yerleştirin.
- Ağzın tüm süre boyunca kapalı kaldığından emin olun.
- Yaklaşık beş dakika (manuel termometre) veya bip sesini duyana kadar (dijital termometre) bekleyin.
Bir şey yedikten veya içtikten hemen sonra ağızdan ateş ölçmeyin. Bu sonuçları etkiler.
2- Koltuk Altı Termometreleri
Bu ateş ölçümünde ateş, koltuk altından ölçülüyor. Koltuk altı termometresi kullanmak için:
- Termometrenin ucunu, koltuk altındaki en derin kıvrıma gelecek şekilde kolun altına yerleştirin.
- Yaklaşık beş dakika (manuel termometre) veya bip sesini duyana kadar (dijital termometre) bekleyin.
3- Rektal Termometreler
Rektal termometreler, vücuda çok fazla girmeden doğru bir sonuç almayı sağlayan kısa uçlarla özel olarak tasarlanıyor. Bu yöntem bebeklerde veya ateşi başka bir şekilde ölçülemeyen kişilerde kullanılıyor. Rektal termometre kullanmak için:
- Termometrenin ucunu rektuma yerleştirin.
- Yaklaşık beş dakika (manuel termometre) veya bip sesini duyana kadar (dijital termometre) bekleyin.
Termometreyi kullanmadan önce ve kullandıktan sonra soğuk suyla ardından alkolle yıkayın. Alkolü çıkarmak için iyice durulayın.
4- Timpanik Termometreler
Timpanik termometrelerde ateş ölçümü kulak içinden yapılıyor. Bu kulak içi termometreler, normal dijital termometrelerden daha hızlı ve kolay kullanımlı oldukları için özellikle küçük çocuklarda kullanılıyor. Bununla birlikte, timpanik termometrelerin bebeklerde kullanımı zor olabiliyor ve kulak kanalları çok küçük olduğu için genellikle hatalı sonuç alınıyor. Timpanik termometre kullanmak için:
- Kulak memesini üst kısmından tutarak yukarı ve geriye doğru çekin
- Termometrenin ucunu (sonda kapağıyla kaplı şekilde) kulak kanalı açıklığına yerleştirin. (Probu kulak duvarına değil, kulak kanalı açıklığına doğru tuttuğunuzdan emin olun.)
- Bip sesi çıkarana kadar düğmeye basın.
Bu yöntemi kullanmadan önce fazla kulak kirinin birikmediğinden emin olun.
5- Temporal Termometreler
Temporal termometreler, alın derisinin hemen altında bulunan temporal arterden gelen ısıyı ölçüyor. En hızlı ve muhtemelen kullanımı en kolay termometreler oluyor. Ancak bazen düşük ölçüm yapılabiliyor. Temporal termometre kullanmak için:
- Düğmeye basın.
- Probu alnın üzerine getirin ve bittiğinde düğmeyi bırakın.
Ateş Ölçer Sıcaklık Aralıkları
Normal vücut sıcaklığı genellikle 37 derece olarak belirtiliyor. Ancak aslında; yaş, boy, kilo, cinsiyet, etnik köken ve hatta günün saati ile aktivite düzeyi dahil olmak üzere her türlü faktörden etkilenen bir dizi vücut sıcaklığı bulunuyor. Tıbbi araştırmalar farklı sıcaklık ölçümleri arasında kesin bir ilişki belirlemiyor. Genel olarak, sıcaklık sonuçlarının korelasyonu aşağıdaki gibi oluyor:
- Ortalama normal ağız sıcaklığı 37°C’dir.
- Rektal sıcaklık, oral sıcaklıktan 0,3°C ile 0,6°C daha yüksektir.
- Kulak sıcaklığı, ağız sıcaklığından 0,3°C ile 0,6°C daha yüksektir.
- Koltuk altı sıcaklığı genellikle ağız sıcaklığından 0,3°C ile 0,6°C daha düşüktür.
- Alın (temporal) tarayıcı, genellikle ağız sıcaklığından 0,3°C ile 0,6°C daha düşüktür.
Doktora Ne Zaman Gidilmeli?
Tüm ateşlerin tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Ateş çıktığında yetişkinler kimi zaman reçetesiz ateş düşürücüler alabiliyor. Yine de belirli sıcaklıklar veya semptomlar tıbbi müdahale gerektirir.
Çocuk söz konusu olduğunda, şu durumlarda doktora gidilmesi önerilir:
- 3 aylık veya daha küçük bir bebeğin sıcaklığı 38 derece olduğunda.
- Herhangi yaştaki bir çocuğun 38 derece üzerinde tekrarlayan ateşi olduğunda.
- 2 yaşın altındaki bir çocuğun 24 saatten fazla sürede ateşi 38 derece olduğunda.
- 2 yaş ve üstü bir çocuğun 72 saatten uzun süren ateşi 38 derece olduğunda.
Bir yetişkin söz konusu olduğunda, şu durumlarda doktora gidilmesi önerilir:
- Ateş düşürücü aldıktan sonra iki saat içinde düşmeyen 39.5 derecenin üzerinde ateş olduğunda.
- İki günden fazla ateş olduğunda.
- Ek olarak döküntü durumu olduğunda.
- Bu duruma boyun tutulması, kafa karışıklığı, sinirlilik, ışığa duyarlılık (fotofobi), dehidrasyon veya nöbet eşlik ettiğinde.
40 derece üzerindeki herhangi bir ateş ise yaşamı tehdit eden bir acil durum oluşturabilir.
Siz de en iyi ateş ölçer cihazlarını incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.
