Aşil tendonu, insan anatomisindeki en büyük tendon olma özelliğini taşıyor. Bacağın arkasında ve baldırın alt yarısında bulunuyor. Aşil, baldır kaslarını topuk kemiğinin arkasına bağlayan fibröz doku kordonlarından oluşuyor. Bu kas-iskelet yapısı; yürümeyi, koşmayı ve hareket etmeyi sağlıyor. Aşil tendonu ile ilgili yaygın problemler arasında tendinit ve tendon kopması bulunuyor. Tendinit, aşırı kullanıma bağlı olarak hem sporcularda hem de sporcu olmayanlarda ortaya çıkabiliyor. Tendinit, kademeli olarak ortaya çıkma eğiliminde oluyor ve zamanla, belirgin bir zayıflık olmaksızın giderek kötüleşiyor. Aşil tendonu yırtılması ise genellikle akut bir yaralanmadan kaynaklanan çok farklı bir problem olarak ortaya çıkıyor. Baldır kaslarını topuk kemiğine bağlayan tendonun yırtılması anlamına geliyor. Aşil tendonu yırtılması, genellikle spor yaparken veya egzersiz yaparken meydana gelen yaygın bir yaralanma olarak biliniyor. Sıklıkla temas veya darbe olmadan gerçekleşiyor. Genellikle ağrı, morarma ve halsizlik ile kendini belli ediyor. Ancak bazı kişilerde ilk yaralanmadan sonra herhangi bir semptom fark edilmiyor. Aşil tendonu koptuğunda; yürüme, koşma, merdiven çıkma veya parmak uçlarında durma gibi etkinlikler yapılamıyor. Aşil kopması, akut tedavi gerektiren acil bir sorun olma özelliğini taşıyor.
Aşil Tendonunun Kopmasının Nedenleri
Aşil tendonu yırtılması genellikle ayağın kuvvetle itildiği sporlarda meydana geliyor. Örnekler arasında futbol, koşu, basketbol, dalış ve tenis sayılabilir.
Ayağın aniden yukarıya doğru bir pozisyona zorlandığı bir durumdan veya düşmeden kaynaklanan bir yaralanmadan da oluşabiliyor. Bu hareketler tendonun gerilmesine ve kopmasına neden oluyor. Daha az yaygın biçimde; tendon üzerinde derin bir kesik gibi doğrudan travmadan da kaynaklanabiliyor.
Aşil tendonunun yırtılmasındaki yaygın örnekler:
- Özellikle atlama içeren sporlarda spor yoğunluğunu artırmak
- Yüksekten düşmek
- Bir deliğe adım atmak
Aşil tendonunun yırtılma riskini arttıran faktörler:
- Yaşlanmak
- Tendinopatiye sahip olmak (genellikle aşırı kullanımdan dolayı tendonda hasar)
- Düzgün ısınmamak
- Alışılmıştan daha fazla egzersiz yapmak veya miktarı çok hızlı artırmak
- Steroid ve bazı antibiyotikler almak
- Gut, romatoid artrit ve diyabet dahil olmak üzere bazı hastalıklar
- Obezite
Aşil Tendonu Kopmasının Belirtileri
Tendon koptuğunda bacağın arkasında ani, keskin ve şiddetli bir ağrı oluşuyor. Bacağın arkasına tekme atılmış veya vurulmuş gibi his oluşabiliyor. Ayrıca kopma gerçekleştiği anda çıtırtı veya pat sesi duyulabiliyor. Ağrı, genellikle sonrasında donuk bir ağrıya dönüşüyor. Ayrıca baldırda şişlik, yürüme zorluğu, parmak ucunda duramama, bacağa ağırlık verememe ve alt bacakta morarma oluşabiliyor.
Yırtılmış bir aşil tendonunun tedavisine mümkün olan en kısa sürede başlamak gerekiyor.
Aşil Tendonu Kopmasının Tedavisi
Aşil tendonu kopması cerrahi ya da konservatif (ameliyat dışı) yöntemlerle tedavi edilebiliyor. Tedaviyi beklerken daha fazla yaralanmadan korumak için genellikle bacağın üzerine bir atel takılıyor veya alçı yapılıyor. Bu süre zarfında etkilenen bacağa ağırlık vermemek gerekiyor.
Yüksek yaşta veya başka sağlık sorunları olduğunda doktorlar konservatif (cerrahi olmayan) tedavi önerebiliyor. Bu tedavi şekli; tendon iyileşirken alt bacağı desteklemek için alçı veya atel takmayı içeriyor. Ameliyatla karşılaştırıldığında, cerrahi olmayan tedavinin daha az komplikasyon şansı bulunuyor. Ancak gelecekte başka bir kırılma yaşama olasılığı daha yüksek oluyor.
Aşil yırtığı tedavisinde; genç ve aktif kişiler ile sporculara ameliyat öneriliyor. Ayrıca tedavi geciktiğinde ve sürekli kopma yaşandığında da ameliyat zorunlu hale geliyor.
Aşil tendonunun cerrahi onarımı için birkaç farklı teknik bulunuyor. Hepsi tendonun yırtık uçlarını bir araya getirmeyi içeriyor. Tendonu düzeltmek için ayak bileğini kesmeyi içeren açık ameliyat yapılabiliyor ya da tendona küçük deliklerden ulaşıldığı minimal invaziv cerrahi de uygulanabiliyor. Ameliyatsız tedavi yerine ameliyat olmak, tendonun tekrar yırtılma olasılığını düşürüyor.
Tedavi Sonrası İyileşme Süreci
Ameliyattan sonra, tendonun iyileşmesine yardımcı olmak için bacağa alçı veya ayarlanabilir bir destek takılıyor. Yatak istirahati sonrasında ayağa yüklenmemek gerekiyor ve genellikle koltuk değneği ile yürümek öneriliyor. Ameliyat olunsun ya da olunmasın, tedaviden sonra rehabilitasyon sürecine giriliyor.
Hangi tedavi olursa olsun; düşük etkili sporlar da dahil olmak üzere normal aktivitelere dönebilmek için dört ila altı ay gerekiyor. Ancak futbol, squash veya tenis gibi yüksek etkili sporlara geri dönmek daha uzun sürebiliyor.
Çoğu insan, yaralanmadan önce yaptığı aktivitelere geri dönebiliyor. Ancak profesyonel düzeyde spor yapanların yapabilecekleri konusunda bazı sınırlamalar bulunabiliyor. Önceki performans seviyesine geri dönebilmek; bir yıl veya daha fazla sürebiliyor.
Aşil Tendonu Kopmasının Önlenmesi
Aşil tendonu kopmasını önlemek için genellikle bir şey bulunmuyor. Ancak egzersiz yapmadan önce iyice açma-germe yapıldığından ve ısınıldığından emin olmak riski azaltabiliyor. Egzersizlerin miktarını veya yoğunluğunu kademeli olarak oluşturmak da önemli oluyor.
- Baldır kaslarınızı gerin ve güçlendirin. Belirgin bir çekme hissedene kadar (ağrı hissetmeden) baldırınızı gerin. Esneme sırasında zıplamayın.
- Egzersizlerinizi çeşitlendirin. Yürüme, bisiklete binme veya yüzme gibi düşük etkili sporlar ile koşma gibi alternatif yüksek etkili sporlar yapılabilir. Tepe koşusu ve atlama aktiviteleri gibi tendona aşırı yük bindiren aktivitelerden kaçınılmalı.
- Koşu yüzeylerini dikkatli seçin. Sert veya kaygan yüzeylerde koşmaktan kaçının. Ayağınıza tam oturan uygun spor ayakkabıları giyin.
- Antrenman yoğunluğunu yavaşça artırın. Aşil tendonu yırtığı genellikle antrenman yoğunluğunda ani bir artıştan sonra ortaya çıkıyor. Antrenmanınızın süresini ve sıklığını, haftada en fazla yüzde 10 olacak şekilde arttırın.
Siz de en iyi spor ekipmanlarını incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.
