Asteroidler; gezegenler arasında, uzayı Jüpiter’in yörüngesine kadar dolduran küçük, kayalık güneş sistemi gövdeleri olarak tanımlanıyor. Sayıları milyonları bulan asteroidler genellikle kompozisyonlarına göre gruplandırılıyor. Gezegen bilimi topluluğu onları, aylardan daha küçük güneş sistemi gövdelerine uygulanan genel bir terim olan küçük gezegenler olarak adlandırıyor. Asteroidler esas olarak iç güneş sisteminin oluşumundan arta kalan malzemelerden oluşuyor. Daha yakın yörüngede dönen grupları olmasına rağmen, çoğu Mars ve Jüpiter arasında Güneş’in etrafında dönüyor. Asteroidler üç kompozisyon sınıfında geliyor. C-tipleri (kondritler) kil ve silikat kayalardan oluşuyor. S-tipleri sözde “taşlı” asteroidlerden meydana geliyor ve çoğunlukla silikat kayalardan ve nikel-demir karışımlarından oluşuyor. M tipleri metalik nikel-demirden oluyor. Bu kategoriler, erken güneş sisteminde Güneş’ten ne kadar uzakta olduklarını gösteriyor. Bu yazımızda asteroid nedir, asteroidler hakkında ilginç bilgiler vermeye çalışacağız.
Asteroidler Hakkında 10 İlginç Bilgi
1- Asteroidler çoğunlukla Asteroid Kuşağı’nda bulunurlar.
Asteroidler kaya, metal veya her ikisinin karışımından oluşan parçalardan oluşur. Boyutlarının gerçek bir alt sınırı bulunmaz. Basketbol topu büyüklüğünde bile olabilirler. En büyükleri (Ceres ve Vesta) o kadar büyüktür ki onlara küçük gezegen denir. Büyük bir çoğunlukları, Dünya’dan uzakta, Mars ve Jüpiter’in yörüngeleri arasında Güneş’in etrafında döner. Bazıları Jüpiter’in yörüngesini paylaşır ve bunlara Truva asteroidleri denir. Bir kısmı, genellikle Jüpiter’in güçlü yerçekimi tarafından bu yollara çekilen, döngüsel eliptik yörüngelere sahip olur. Bazıları Dünya’nın yakınından geçer. Bunlar Dünya’ya yakın asteroidler olarak adlandırılır. Genellikle yörüngelerinin yarı ana eksenine göre (bir dairenin yarıçapına benzer şekilde ikiye bölünmüş bir elipsin uzun çapı) sınıflandırılan birçok farklı gruptan meydana gelirler.
Bir asteroidin yörüngesinin yarı ana ekseni Dünya’nın Güneş’e olan mesafesinden daha büyüks , ona Apollo asteroidi denilir. Adını türünün ilk örneği olan asteroid 1862 Apollo’dan alır. Yarı ana eksen, Dünya’nın Güneş’e olan mesafesinden daha kısaysa, bu bir Aten asteroidi olur. Ayrıca Amorlar da bulunur. Onları Dünya’nın yörüngesinin hemen dışında tutan yörüngeleri bulunur. Dünya‘nın yörüngesinin oldukça içinde kalan Atiralar (Apohele asteroidleri olarak da adlandırılır) ve diğerleri. Merkür’ün yörüngesinde kalan Vulcanoids adı verilen asteroidler bile olabilir. Ancak bunlar şu anda teoriktir ve henüz görülmediler.
2- Çarpma rotasındaki bir asteroid uzaydan gelmeyebilir. Komşu bir asteroid olabilir.
2004 yılında, daha sonra Apophis olarak adlandırılan bir asteroid keşfedildi. Yaklaşık 0,9 Dünya yılı uzunluğunda bir yörüngede olduğu bulundu. Bu asteroidin, yörüngesinin Dünya ile kesiştiği ortaya çıktı. Çok geçmeden 2029 yılında Dünya’ya çok yakın şekilde geçeceği keşfedildi. Yüzeyin üzerinden en az 31.000 kilometreyle geçeceği tahmin ediliyor. Ama dahası da bulunuyor. Bu karşılaşma sırasında, Dünya’nın yerçekiminin Apophis’in yörüngesini bükeceği söyleniyor. Tam olarak doğru mesafeden geçerse (uzay gökbilimcilerinin “anahtar deliği” dediği bir bölgeden geçecek), yörüngesinin yedi yıl sonra, 2036’da Dünya’yı etkileyecek kadar değişeceği ortaya çıkıyor. Bununla birlikte, daha yeni gözlemler, kesin olarak anahtar deliğini kaçıracağını ve dolayısıyla 2036’da Dünya’yı önemli bir farkla kaçıracağını gösteriyor.
3- Asteroidler genellikle insanlar tarafından keşfedilmez. Otomatik anketlerde bulunurlar.
Eskiden gökbilimciler asteroidleri kelimenin tam anlamıyla elle haritalar çizerek ve ardından hangi “yıldızların” hareket ettiğini belirterek buluyorlardı. Ceres bu şekilde keşfedildi. Fotoğrafçılığın icadıyla asteroidler, Güneş’in etrafındaki hareketleriyle öne çıktı. Günümüzde gökyüzünün geniş alanlarını görebilen elektronik dedektörlerimiz ve teleskoplarımız bulunuyor. Bu, hareket eden şeyleri arayarak gökyüzünün devasa parçalarını inceleyebileceğimiz anlamına geliyor. Ve bu araştırma, insanlardan çok daha hızlı olan yazılımlar kullanılarak yapılabiliyor. Asteroidlerin büyük çoğunluğu artık bu şekilde bulunuyor. Geniş Alan Kızılötesi Araştırma Kâşifi veya WISE, asteroidleri aramak ve onların parıltısını kızılötesinde yakalamak için tasarlanmış bir uzay teleskopuydu. Görevi sona ermeden epeyce asteroid buldu. O kadar başarılı oldu ki yeniden canlandırıldı ve Near-Earth Object WISE için NEOWISE olarak yeniden adlandırıldı. Yakın gelecekte muazzam sayıda asteroid bulacak olan yeni gözlemevleri devreye girmeye devam ediyor.
4- Milyarlarca asteroid bulunuyor ancak Asteroid Kuşağı oldukça boş görünüyor.
Asteroid Kuşağı’nda çapı 1 km’den büyük bir milyondan fazla asteroid bulunuyor ve muhtemelen bir milyardan fazlasının 100 metre çapında olduğu tahmin ediliyor. Buna rağmen, ana kuşak çoğunlukla boş alandan oluşuyor. Asteroidlerin toplam hacmi, Dünya’nın Ay’ından daha az ve kentilyon kilometrekareden fazla büyük bir boşluk bulunuyor. Ayrıca kaç tane NEA olduğu da net değil. 16.000’den fazla olduğu biliniyor ve muhtemelen kilometre başına 1000 veya daha fazlası bulunuyor. Muhtemelen yaklaşık 40 metreden daha büyük bir milyon NEA bulunuyor ve bunların sadece yüzde 1’inin keşfedildiği ifade ediliyor.
5- Bir asteroidin büyük bir sorun olması için fiziksel olarak bir yere çarpması gerekmez.
Elbette, bazı devasa asteroidlerin Dünya’ya çarparak yıkım ve türlü korkunç durum yarattığı birçok film yapıldı. Ancak gerçekten büyük asteroidler çok nadir bulunuyor. Gerçekten çok küçük olanlar Dünya atmosferinde yanarak yok oluyor. Her gün, çoğu bir kum tanesinden daha küçük olan yaklaşık 100 ton madde Dünya’ya çarpıyor. Bu olduğunda, bir “kayan yıldız” veya daha teknik olarak bir meteor görülüyor. Bir asteroid çoğunlukla metal ise, atmosferden geçebiliyor ve kabaca 20 metreden daha büyükse yere gerçek hasar verecek kadar sert bir şekilde çarpabiliyor. Eğer kaya ise, o zaman daha kırılgan oluyor ve yere çarpmıyor. Atmosferde yükseklerde parçalanıyor.
6- Bir asteroidi patlatmak çarpmayı önlemenin en iyi yolu olmuyor.
Filmlerde genellikle Dünya’ya yaklaşan asteroid patlatılmaya çalışılır. Atmosferde zararsız bir şekilde yanan küçük kayalardan oluşan bir bulut oluştururlar. Ancak bu korkunç bir fikir olarak öne çıkıyor. Her şeyden önce, bu gezegeni korumaya yardımcı olmuyor. Bir asteroidin kinetik enerjisi (dolayısıyla çarpma enerjisi) kütlesine ve hızına bağlı oluyor. Havaya uçurulduğunda tüm parçalar hala isabet ediyorsa, darbe enerjisinin değiştirilmediği ortaya çıkıyor. İşe yaramayan ve aslında işleri daha da kötüleştirebilecek, daha geniş bir alanda hasar yaratabilecek gerçekten büyük bir asteroid etkisi oluşuyor. Patlamaları doğru gerçekleştirmek zor oluyor ve hala bir çarpışma rotasında olan birkaç küçük parça oluşturulabiliyor. Birden fazla problem açığa çıkıyor. Daha iyi bir fikir, asteroidi Dünya’yı ıskalayan bir yola sokmaya çalışmak oluyor. Bunu yapmanın birçok yolu bulunuyor. Belki de en iyisi yerçekimi traktörü adı verilen, yerçekimini kullanarak bir asteroidi yavaşça yeni bir yörüngeye çeken küçük bir uzay aracı oluyor. Tartışılan birçok başka teknik bulunuyor. Sorun şu ki, bunlardan hiçbiri henüz çok iyi bir şekilde test edilmedi.
7- Bazı asteroidler moloz yığınlarından fazlası değil.
Muhtemelen birçok kişi asteroidleri yekpare, kelimenin tam anlamıyla büyük bir yığın olarak düşünüyor. Ancak bunun her zaman böyle olmadığı öğrenildi. Güneş’in yörüngesinde dönen kayalık bir asteroid yalnız olmuyor. Orada başka birçok asteroid bulunuyor. Milyarlarca yıl boyunca, tipik bir asteroid diğer kayalardan birçok darbe alıyor. Çarpışma yüksek hızlıysa ve davetsiz misafir yeterince büyükse ikisi de paramparça olabiliyor. Ancak nispeten yavaş hareket eden küçük bir kaya, büyük olana sert bir şekilde çarpabiliyor. Buna karşın onu bozacak kadar sert olmuyor. Bunun yerine, darbe büyük olanda çok derinlere inebilen çatlaklar yaratabiliyor. Bu tür pek çok karşılaşmadan sonra, asteroid o kadar çatlaklarla dolu olabiliyor ki, kendi yerçekimi (ve diğer zayıf kuvvetler) tarafından bir arada tutulan bir moloz yığınından başka bir şey olmuyor.
8- Asteroidlerin çoğu yuvarlak değildir. Bazıları bowling lobutları şeklindedir.
Filmlerde asteroidler genellikle yuvarlak olarak tasvir ediliyor. Birçoğu gerçekten de öyle görünüyor. Özellikle büyük olanları yerçekimi nedeniyle bir küreye dönüşecek kadar güçlü olabiliyor. Ancak çoğu asteroid, yerçekimi bunu yapacak kadar güçlü olamayacak kadar küçük oluyor. Böylece her türlü şekle girebiliyor. Birçoğu patates gibi uzun oluyor. Hatta bazıları bowling lobutları veya çizgi filmlerdeki köpek kemikleri gibi şekilleniyor. Bunlar, iki küçük asteroid birbirine yapışacak kadar yavaş bir hızda birbirlerine çarptığında oluşabiliyor. Ayrıca zamanda, çeşitli kuvvetlerin bir asteroidi döndürmesi ve parçalanana kadar daha hızlı dönmesini sağlaması da mümkün oluyor. Ardından parçalar yeniden şekillenerek bir dambıl şekli oluşturabiliyor.
9- Birçok asteroidin uyduları bulunuyor.
Bazı asteroidler son zamanlarda Dünya’ya o kadar yaklaştı ki gökbilimciler sofistike teknikler kullanarak onların büyüklüklerini, ne kadar hızlı döndüklerini ve yalnız olup olmadıklarını da dahil olmak üzere pek çok şeyi öğrenebiliyorlar. Tıpkı gezegenler gibi asteroidlerin de uyduları olabiliyor. Yaklaşık 200 metreden daha büyük NEA’ların yüzde 16’sı gibi bir kısmının küçük uyduları bulunuyor. Bunlar daha büyük bir asteroid dönüp parçalandığında veya küçük bir darbeye maruz kaldığında oluşabiliyor. Aya sahip bir asteroid inanılmaz derecede faydalı bilgiler sağlıyor. Ayın yörüngeye dönmesinin ne kadar sürdüğünü ölçerek, büyük asteroidin kütlesi bulunabiliyor. Çünkü asteroidin yerçekimi kütlesine bağlı oluyor ve yörüngeyi kontrol eden yerçekimi oluyor. Bu, birçok asteroidin moloz yığınları olduğunu bilmenin bir yolu oluyor. Kendi boyutlarında sağlam bir kaya için çok az kütleleri bulunuyor.
10- Asteroidler bir tehdittir. Ama aynı zamanda kurtuluşumuz da olabilirler.
Asteroidler Dünya’ya çarpmaları durumunda ne kadar zararlı oldukları konusunda tanınıyor. Birçok asteroidin içinde su buzu bulunuyor. Bu birkaç tanesinde tespit edildi ve oldukça azının içinde buz ve diğer yararlı maddeler olabilir. İnsanların hayatta kalmak için suya ihtiyacı bulunuyor. Ancak su moleküllerini oksijen ve hidrojene ayırmak için elektrik de kullanılabiliyor. Oksijen nefes almak için gerekli oluyor ve hidrojen yakıt olarak kullanılıyor. Tüm bu detaylar uzayda yaşamak için üç kritik bileşenin asteroidlerde bulunduğunu gösteriyor. Bilim insanları, malzemeler için asteroid toplanıp toplanamayacağı konusuyla fazlasıyla ilgileniyor. Bu malzemeler çıkarabilir ve depolanabilirse uzay depoları, uzayı keşfeden astronotlar için yol istasyonları haline gelebilir. Su çok ağırdır, bu nedenle suyu uzaya taşımak zor ve pahalıdır. Su, uzayda bulunduğunda büyük miktarda çaba ve paradan tasarruf edilebilir. Ayrıca asteroidlerin içlerinde uzay gemileri ve yapılar inşa etmek için de yararlı olan metaller bulunur. Böylece geleceğin astronotları için tek duraklı alışveriş yerleri haline gelebilirler. Bunu yapma umuduyla bazı özel şirketler bile kurulmuş durumda. Bu yöntemler uzay yolculuğunu çok daha kolay hale getirir ve insanlığa yalnızca uzayı keşfetmek için değil, aynı zamanda orada kalmak için gereken araçları ve ham maddeleri sağlayabilir.
Asteroidler Geleceğin Kilidi Olabilir
Hiçbir şey yapılmasa bile sonunda yeterince büyük bir asteroid Dünya’ya çarpabilir ve çok fazla hasar verebilir. Bir şehri yok edebilir, medeniyetimizi çökertebilir ve hatta yok olmamıza neden olabilir. Asteroidleri yönlendirmek mümkün hale geldiğinde bunun olması önlenebilir. Bir kaynak olarak asteroidlerden yararlanmak ise aynı anda insanlığın tek bir nedenden ötürü yok edilmemesini sağlayabilir. Uzay yolculuğu yapılabilir hale gelirse, geleceğimiz gerçekten uzun görünüyor.
Siz de yeni teknolojileri yakından takip eden biri iseniz tüm teknolojik ihtiyaçlarınız için buraya tıklayabilirsiniz.
