Kısaca uydu, bir gezegen ya da farklı bir uydunun çevresinde sabit bir yörüngede dönüyor gibi görünen gök cismi olarak ifade ediliyor. Doğal uydu kavramı, yapay uydular ile anlam karmaşası oluşmaması için isimlendiriliyor. Doğal uydular ayrıca “tabii uydu” olarak da adlandırılabiliyorlar. Doğal uydulara örnek olarak doğrudan Dünya’nın tek doğal uydusu olan Ay gösterilebilir. Ayrıca “Ay” kelimesi cins isim olarak doğal uydu anlamında da kullanılabiliyor.
Doğal uydular, doğal olaylar ile oluşmuş gök cisimleri olarak da tanımlanabilir. Bu uyduların “doğal” olarak tanımlanabilmesi için insan etkisinde oluşturulmamış olması gerekiyor. Doğal uyduların gök cisimleri ya da farklı uydular etrafında döndüğü sanılabiliyor. Ancak aslında bu gök cisimleri veya farklı uydular kütlesel farklılıklara bağlı olarak var olan bir merkez etrafında dönebiliyor. Kütlesel olarak büyük olan gök cismi ya da farklı uyduların merkeze daha yakın olması nedeniyle sanki kütlesel olarak küçük olan cisim, büyük olan cismin etrafında dönüyormuş gibi sanılabiliyor. İşin aslı her iki cisim de bir merkezin etrafında dönüyor.
Doğal Uyduların Özellikleri Neler?
Doğal uydular, insan yapımı olmaması, doğal olaylar çevresinde oluşması ve yapay uydulardan ayrılması için bu isimle anılabiliyor. Doğal bir uydunun boyutu etrafında döndüğü gezegen ya da farklı bir uydudan daha küçük olabiliyor. Bunun sebebi daha büyük olan cismin yerçekimi etrafında daha küçük cisme uygulanan çekici kuvvetten kaynaklanıyor. Doğal uydular, uydusu oldukları gök cisimleriyle bağlı oldukları merkez odağında dönüyor. Bir gök cisminin doğal uydu olma durumu gök cisminin merkezle olan kütlesel ilişkisi ve yakınlığıyla belirleniyor. Kütlesel olarak büyük olan gök cismi merkeze yakın oluyor ve kütlesel olarak küçük olan gök cismi merkezden uzak duruyor, merkeze doğru daha uzun yol alabiliyor. Bu sebeple kütlesel olarak küçük olan gök cismi doğal uydu olarak tanımlanabiliyor.
Doğal Uydu ile Yapay Uydu Arasında Farklar
Doğal uydular, doğal yollarla oluşuyor. Yapay uydular ise çeşitli amaçlar için insanlar tarafından oluşturulabiliyor. Doğal uyduların insan tarafından kontrol edilme imkânı yokken, yapay uydular insanlar tarafından kontrol edilebiliyor. Doğal uydular daha uzun süre yaşarken, yapay uyduların bir son kullanım tarihi olabiliyor. Yapay uydular çeşitli amaçlar için üretilebiliyor. Televizyon ve telefon görüşmeleri için üretilen yapay uydular iletişim uyduları olarak adlandırılabiliyor. Hava tahmini, fırtınaları, dünyada oluşan kirliliği takip etme; casusluk ve uydu fotoğrafçılığı yani dünyaya dair bilgi edinmek için üretilen yapay uydular, dünya gözlem uyduları olarak tanımlanabiliyor. Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) için üretilen yapay uydular ise navigasyon uyduları olarak ifade ediliyor.
Güneş Sisteminde Bulunan Doğal Uydular
Güneş sistemimizde gezegen tanımında 8 gök cismi var. Güneş sisteminde iki gezegen haricindeki tüm gezegenlerin doğal uydusu bulunuyor. Güneş sisteminin en küçük gezegeni olan Merkür ile güneş sisteminin en küçük üçüncü gezegeni olan Venüs, doğal uydusu olmayan iki gezegen olarak belirtiliyor.
Gezegenimiz olan Dünya’nın diğer gezegenlere kıyasla büyük tek doğal uydusu Ay olarak ortaya çıkıyor. Güneş sistemindeki gezegenler arasında Dünya’ya daha benzer olarak belirtilen Mars gezegeninin Phobos ve Deimos adında astroid boyutunda, küçük iki doğal uydusu bulunuyor. Phobos adındaki doğal uydu yavaş bir şekilde spiral olarak Mars’a hareket edebiliyor. Bu doğal uydunun birkaç bin yıl içinde Mars’ın yüzeyine düşeceğine ya da parçalanacağına dair tahminler var. Bu iki gezegen dışında çeşitli gezegenlerin doğal uydu ordularından bahsediliyor. Jupiter’in bilinen 69, Satürn’ün 53, Uranüs’ün 27 ve Neptün’ün 13 ya da 14 doğal uydusu olduğu söyleniyor. Belirtilen bu uydu sayıları yapılan yeni araştırmalar ile artabiliyor. Gezegen ya da cüce gezegen olduğu konusunda tartışmaların yaşandığı Pluton’un beş doğal uydusu olduğu belirtiliyor.
Halkaları ile dikkat çeken Satürn aynı zamanda güneş sisteminin tespit edilen en fazla doğal uydusuna sahip gezegen olarak biliniyor. Satürn gezegeninin bilinen 82 doğal uydusu bulunuyor. Satürn gezegenin dikkat çeken doğal uydularından biri olan Titan, yüzeyinde çeşitli sıvıların bulunduğu Dünya dışındaki tek gök cismi olarak biliniyor. Titan doğal uydusunun yüzey sıcaklığı fazlasıyla düşük olması sebebiyle yüzeyi buzullara kaplı olduğu gözlemlenebiliyor. Ancak yine de Titan’ın yüzey sıcaklığı metan ve etanın sıvı olarak kalacak kadar da soğuk olmadığı belirtiliyor.
Titan gezegeninde çeşitli sıvıların bulunması bu doğal uyduda yaşama rastlama ihtimalini düşündürebiliyor. Ancak şu ana kadar yapılan incelemelerde bu gezegene dair herhangi bir yaşam belirtisi gözlemlenmediği biliniyor. Yine de bilim insanları, Satürn’ün diğer doğal uydusu Enceladus ve Jupiter’in yörüngesinde bulunan dört Galileo uydusundan en küçük olanı Europa üzerinde su bulunduğunu söylüyor. Bu doğal uydularda da bir yaşamın bulunma ihtimali üzerine incelemeler devam ediyor.
Güneş sisteminde şu ana kadar keşfedilmiş 240 doğal uydu bulunuyor. Bu doğal uydulardan 163’ü gezegenlerde, 4 tanesi küçük gezegenlerde ve geri kalanları ise küçük gök cisimlerinde yer alıyor.
Doğal uyduların normal ve düzensiz olmak üzere iki türü bulunuyor. Normal doğal uydular, bağlı olduğu büyük kütleli gök cismi ile benzer hareket eden uydular olarak tanımlanabiliyor. Düzensiz doğal uydular ise bir başka gök cisminin etkisiyle yörüngeye girmiş doğal uydular olarak ifade ediliyor.
Doğal Uydular Nasıl Tespit Edilir?
Doğal uyduların gözlemlenmesi için bazı gökyüzünü inceleme araçları var. Doğal uydular, teleskop ve uzay sondaları yardımı ile tespit edilebiliyor. Bununla beraber çeşitli uçuşlar gerçekleştirilerek de doğal uydular gözlemlenebiliyor. Uzay istasyonlarının radarlarına da yer yer dünyaya yakın geçişler yapan asteroitlerin doğal uyduları yakalanabiliyor.
Doğal Uyduların Dönme Prensibi Nedir?
Sanılanın aksine bir gök cismi öteki gök cisminin etrafında dönme eylemini gerçekleştirmiyor. İki gök cismi bir merkezinin etrafında dönme eylemi yapıyor. Bu merkez noktasının etrafında yapılan dönme işleminde gök cisimleri arasında kütlesi daha fazla olan cisim, merkez noktaya daha yakın oluyor. Bu sebeple kütlesi daha az olan gök cismi, kütlesi fazla olan cisme göre daha fazla dönme hareketi yapıyor. Bu durumda kütlesi daha az olan gök cismi doğal uydu olarak tanımlanabilir. Örneğin Dünya ve doğal uydusu olan Ay arasındaki kütle farkından kaynaklı olarak Dünya, merkeze daha yakın olduğu için sanki Ay, Dünya’nın etrafında dönüyormuş gibi bir görüntü sergileyebilir. Eğer kütleleri birbirine yakın ya da birbiriyle aynı iki gök cismi varsa bu durumda cisimlerden birine doğal uydu denmesi yerine bu iki cisim ikili sistem olarak ifade edilebilir.
Siz de yeni teknolojileri yakından takip eden biri iseniz tüm teknolojik ihtiyaçlarınız için buraya tıklayabilirsiniz.
