Plak, genellikle vinil veya benzeri malzemelerden yapılan, müzik kayıtlarını oynatmak için kullanılan formattır. Plaklar, 20. yüzyılın ortalarından itibaren en popüler ses kayıt formatlarından biri haline gelmiştir. Özellikle 1940’lar ve 1980’ler arasında, müzik albümleri ve single’ları genellikle plak formatında satışa sunulmuştur. Günümüzde ise pek çok sektörde olduğu gibi müzik sektöründe de dijitale geçiş başladığından plakların yerini dijital platformlar almıştır. Fakat plaklar, nostaljiseverler ve plak koleksiyoncuları için hala vazgeçilmez ürünlerdir. Bununla birlikte bazı ses sanatçıları albümlerini kaset ve plak olarak satışa sunmaya devam eder. Dolayısıyla plak alırken orijinal ya da plak çalarınıza uygun olup olmadığını bilmeniz gerekebilir. Gelin bu nostaljik ürünleri satın alırken nelere dikkat etmelisiniz birlikte göz atalım.
Plak Çeşitleri Nelerdir?
Plaklar, yuvarlak disk şeklinde olup genellikle 7 inç, 10 inç ve 12 inç çaplarında üretilirler. Plakların üzerine müzik kayıtları, mikroskobik oluklarda bulunan ve özel bir iğne veya pikap kullanılarak okunan kabartmalar şeklinde işlenir. Bu oluklardaki değişiklikler, ses dalgalarını temsil eder, pikap tarafından algılanarak hoparlörler aracılığıyla duyulur. Plaklar, farklı dönemlerde çeşitli formatlarda sunulduğu için 3 kategoriye ayrılır. İşte bazı temel plak çeşitleri ve özellikleri:
- 78 RPM Plaklar: 78’lik ya da taş plaklar, 78 devir (RPM – Rounds Per Minute) hızında çalınır. Genellikle 10 inç veya 12 inç çapında olup 3-4 dakika kadar süren müzik parçalarını içerir.
- 45 RPM Plaklar (Single): 45 devir hızında çalınan bu plaklar genellikle “single” olarak adlandırılır ve tek veya en fazla iki şarkılık kayıt içerir. 7 inç çapa sahiptir, daha çok 45’lik olarak adlandırılır.
- 33 1/3 RPM Plaklar (Long Play veya LP): Bu tür plaklar, 33 1/3 devir hızında çalınır, daha uzun süreli müzik kayıtları içerir. 33’lük plaklar genellikle albüm formatında satılır, 10 inç veya 12 inç çapında üretilir.
- EP (Extended Play) Plaklar: EP’ler, single – LP arasında formattır. Genellikle 7 inç veya 10 inç çapındadır ve LP’lerden daha kısa süreli müzik kayıtlarını içerir.
- Mono ve Stereo Plaklar: Plaklar, mono veya stereo ses formatında üretilebilir. Mono plaklarda tüm ses bilgileri tek kanaldan gelirken stereo plaklarda ses sağ – sol kanallara bölünerek aktarılır.
Bazı plaklar, siyah renk dışında farklı renklerde üretilir. Bu tür renkli plaklar genellikle sınırlı sayıda üretilen özel baskılardır. Ayrıca plaklar zaman içinde farklı baskı teknikleri ve tasarım özellikleriyle üretildiğinden koleksiyoncular için farklı değerlere sahip plak türleri bulunur.
Bir Plağın Orijinal Olup Olmadığı Nereden Anlaşılır?
Plakların orijinal olup olmadığını anlamak bazen tecrübe gerektiren bir süreç olabilir. Çünkü sahte plaklar, kopyalar zamanla daha iyi hale gelebilir, bu nedenle dikkatli olmanız önemlidir. Eğer bir plakla ilgili şüpheleriniz varsa uzman görüşü alabilirsiniz. Ancak orijinal plakları ayırt etmek için aşağıdaki ipuçlarından da yararlanabilirsiniz:
- Etiket/Baskı Kalitesi: Orijinal plaklarda etiketler, baskılar genellikle yüksek kalitededir. Metinler net, okunaklı olmalıdır. Eğri veya soluk baskılar, potansiyel olarak sahte bir plak işareti olabilir
- Kapak – Tasarım: Plakların kapak tasarımları, ambalajları da önemlidir. Orijinal baskılarda kapaklar yüksek çözünürlüklü, profesyonelce hazırlanmıştır. Kapaklardaki renkler soluk değil canlı olmalıdır.
- Plak Malzemesi: Plakların orijinal formatlarına uygun malzemeden üretilmesi önemlidir. Vinil plaklar genellikle esnek ve dayanıklıdır. Plak yüzeyi pürüzsüz olmalı, çizikler, lekeler veya kabartmalar içermemelidir.
- Etiket Bilgileri: Plak etiketlerinde yer alan sanatçı adı, şarkı listesi, plak şirketi, katalog numarası gibi bilgilerin doğruluğunu da kontrol edebilirsiniz. Bu bilgilerin eksik veya hatalı olması plağın sahte olduğu anlamına gelebilir.
- Ses Kalitesi: Orijinal plaklar genellikle daha iyi ses kalitesine sahiptir. Eğer bir plak düşük kaliteli ya da bozuk sese sahipse sahte/kopya olabilir. Ancak bu noktada pikap arızası olup olmadığına da bakabilirsiniz.
- Tarihsel Kontekst: Plağın basıldığı tarihsel dönem, yayınlanan müzik türleri de incelenebilir. Örneğin, bir plak 1950’lerin rock and roll dönemine aitse ama sesi modern prodüksiyon gibi geliyorsa sahte olma olasılığı yüksektir.
Eğer plak konusunda uzman değilseniz, plağın orijinal olup olmadığını anlamak için uzman birinden yardım alabilirsiniz. Plak koleksiyoncuları, mağaza sahipleri, müzik tarihçileri, plakların otantikliğini değerlendirmeniz konusunda size yardımcı olabilir.
Plak Satın Alırken Dikkat Etmeniz Gerekenler Neler?
Plaklar, dijital ses kayıtlarının ve dijital müzik dağıtımının yaygınlaşmasıyla birlikte giderek daha az kullanılmaya başlansa da hala birçok müziksever ve koleksiyoncu için nostaljik bir değer taşır. Ayrıca analog ses kalitesini sevenler için de oldukça caziptir. Dolayısıyla plak aldığınızda orijinal ses kalitesinde dinlemek ve bu plağı yıllar boyunca saklamak isteyebilirsiniz. Bunun için plak alırken dikkatli olmalı, çizik, yıpranmış, sahte plaklardan kaçınmalısınız. İşte plak satın alırken dikkat edilecekler!
Durum ve Kalite
Plağın durumu çok önemlidir. Çizikler, form bozuklukları, lekeler gibi hasarlar, ses kalitesini etkileyebilir. İdeal olarak, plak pürüzsüz, iyi durumda olmalıdır.
Ses Kalitesi
Plağın ses kalitesi, satın almadan önce test etmeniz gereken önemli bir faktördür. Plağı dinleme fırsatı bulabilirseniz gürültü, tıslama veya çıtırdama gibi sesi etkileyen herhangi bir sorun olup olmadığına dikkat edin.
Orijinallik ve Sahtecilik
Plağın orijinal olup olmadığını kontrol etmeniz önemlidir. Orijinal plaklar, değerli ve tarihsel açıdan önemlidir. Ayrıca sadece dinleyici olsanız bile sahte plakların ses kalitesi son derece düşük olacağından müzik dinleme keyfinizi baltalayabilir.
Kapak – Ambalaj Durumu
Plağın orijinal kapağı, ambalajı da önemlidir. Kapak, plağın korunmasına yardımcı olur, aynı zamanda görsel estetik açısından da önem taşır. Kapakta hasar, yıpranma olup olmadığını kontrol edin.
Sanatçı ve Albüm Değeri
Plağın üzerindeki sanatçı adı, albüm adı, yayın tarihi gibi bilgiler, plak koleksiyonlarınız için önemlidir. Nadir veya özel baskılar daha değerli olabilir.
Plak Hızı – Formatı
Plakların farklı hızlarda (RPM), formatlarda (single, LP, EP) üretildiğini unutmayın. Hangi hız ve formatın tercih ediyorsanız bu formata uygun plakları satın alın.
Müzik Türü ve İçerik
Plak seçerken hangi müzik türlerini tercih ettiğinizi göz önünde bulundurmanız koleksiyonunuzu oluşturmanıza yardımcı olur. Hangi sanatçılar veya dönem müzikleriniz tercih ettiğiniz netleştirerek satın almak istediğiniz plakları belirleyebilirsiniz.
Fiyat ve Bütçe
Plakların fiyatları durumuna, eser değerine, nadirliğine göre farklı aralıklara sahip olabilir. Öncelikle bütçenizi belirleyebilir, alışveriş yaparken fiyatları karşılaştırabilirsiniz.
Kaynak – Satıcı Güvenilirliği
Plak satın alırken güvenilir kaynak veya satıcı seçmek önemlidir. Yeni albümler ve nostaljik plaklar için güvenilir online mağazaları ya da çok eski plaklar için antika mağazaları tercih edebilirsiniz.
Plak seçimi kişisel tercihlere ve koleksiyonunuzun amacına bağlı olarak değişebilir. Herhangi bir plak satın almadan önce dikkatli bir şekilde inceleme yapmak önemlidir. Dolayısıyla plak alımlarınızı güvenilir satıcılardan yaparak tüm bu risklerden kaçınabilirsiniz.
