Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için yoğun enerji ışınlarının kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Rayoterapide çoğunlukla X ışınları kullanılıyor ancak protonlar veya diğer enerji türlerinin de kullanıldığı yöntemler olabiliyor. Radyoterapi terimi, çoğunlukla dışarıdan verilen radyasyon tedavisini ifade ediyor. Bu tür radyasyon sırasında, yüksek enerjili ışınlar vücudumuzdaki belirli bir noktayı hedefleyen bir makineden geliyor ve vücudumuzun içine radyasyon yerleştiriyor. Radyoterapi, hücrelerin büyümesini ve bölünerek çoğalmasını kontrol eden genetik materyalleri yok ederek hücrelere zarar veriyor. Vücudumuzun hasta olan bölgesine yapılsa da, kanserli hücrelere zarar verdiği kadar sağlıklı hücreler de zarar görüyor. Ancak normal sağlıklı hücreler genellikle radyasyonun neden olduğu hasarın çoğunu kendi kendilerine onarabiliyor. Buradaki amaç, mümkün olduğunca az sayıda sağlıklı hücreyi yok etmek oluyor.
Günümüzde kanser hastalarının çoğu, tedavilerinin bir parçası olarak radyoterapi görüyor. Doktorlar hemen hemen tüm kanser hastalıkları için bu tedavi yöntemini kullanıyor. Radyoterapi aynı zamanda iyi huylu tümörlerin de tedavisinde kullanılabiliyor. Radyoterapi nedir, riskleri ve tedavileri hakkında bilinmesi gerekenler neler? İşte ipuçları…
Kanser Hastalarında Radyoterapi Nasıl Kullanılıyor?
Kanser tedavilerinin farklı zamanlarında ve farklı amaçlarla radyoterapi yapılabiliyor. Bazen diğer tedavilere gerek kalmadan birincil tedavi yöntemi olarak radyoterapi uygulanıyor. Bu şekilde kanserli hücrelerin tamamen yok olması sağlanabiliyor.
Eğer kanserli tümör çok büyükse ve ameliyat için risk oluşturuyorsa, öncesinde küçültmek için tümörlü bölgeye radyoterapi uygulanabiliyor. Böylece risk de azaltılmış oluyor. Ayrıca ameliyattan sonra tüm tümör temizlenmemiş olabiliyor. Kalan parçalar daha sonrasında tekrar bölünerek çoğalabiliyor ve kanser aynı bölgede tekrar edebiliyor. Bu durumların önüne geçebilmek için ve sonrasında risk almamak için de uygulanabiliyor.
Kanser tedavisinde hasta hücreleri yok etmek için genellikle kemoterapi kullanılıyor. Kemoterapi ya da diğer tedavi yöntemleriyle birlikte destekleyici olması için radyoterapi yöntemine başvurulabiliyor.
Radyoterapide Riskler Nelerdir?
Radyoterapinin yan etkileri, vücudunuzun hangi bölümünün radyasyona maruz kaldığına ve ne kadar radyasyon kullanıldığına bağlı olarak değişebiliyor. Bazen hiçbir şekilde yan etki de görülmeyebiliyor. Ayrıca görülen yan etkilerin de çoğunluğu geçici olarak gerçekleşiyor. Genellikle kontrol edilebiliyor ve tedavi sona erdikten sonra zamanla kayboluyor.
Radyoterapi kafa ya da boyun bölgesine uygulanıyorsa genellikle ağız kuruluğu, yutma güçlüğü, tükürükte kalınlaşma, boğaz ağrısı, yiyeceklerin tadında değişiklik, mide bulantısı, ağız yaraları ve diş çürümesi gibi yan etkiler görülebiliyor. Eğer göğüs bölgesine radyoterapi uygulanıyorsa, yutma güçlüğü, öksürük ve nefes darlığı yaşanabiliyor. Karın bölgesine yapılan radyoterapi tedavisinde ise bulantı, kusma ve ishal olabiliyor.
Radyoterapi yoğun ışın tedavisini içerdiği için uygulanan bölgenin cildinde tahriş yaratıp, saç ve kıllar da dökülüyor. Bazen bu dökülmeler kalıcı olarak gerçekleşebiliyor.
Ayrıca bazı yan etkiler daha sonra gelişebiliyor. Örneğin nadir durumlarda, radyoterapi ile tedavi edilen ilk kanserden farklı yeni bir kanser yıllar sonra oluşabiliyor. Aynı bölgede olmadığı için ikinci birincil kanser olarak adlandırılıyor.
Bu yan etkiler çokmuş gibi görünse de, herkesin hepsini yaşamadığının da bilinmesi gerekiyor. Bazı kişilerde hiçbir yan etki görülmezken bazıları bunları hafif geçirebiliyor. Tedavi sırasında ve sonrasında oluşabilecek hem kısa hem de uzun vadeli olası yan etkileri doktorunuza danışarak kesin bilgileri almanız tavsiye ediliyor.
Radyoterapi Nasıl Uygulanıyor?
Radyoterapinin dıştan ve içten olmak üzere iki farklı uygulama yöntemi bulunuyor. Bazı durumlarda ise iki yöntem birlikte uygulanabiliyor.
Dıştan Radyoterapi Uygulaması
Dıştan radyoterapi uygulaması en çok kullanılan yöntemlerin başında yer alıyor. Çoğunlukla tedavi merkezinde radyoterapi cihazı kullanılarak uygulanıyor. Radyoterapi cihazı lineer bir hızlandırıcı içeriyor. Yüksek enerjili radyasyon ışınlarını vücudunuzdaki hastalıklı dokuya yönlendiriyor. Lineer hızlandırıcının yanı sıra bazı cihazlarda da bunun için Kobalt-60 kullanılıyor. Bu cihazlarla yapılan tedavi iki boyutlu olarak adlandırılıyor. Hedeflenen bölgeye yeteri kadar doz uygulamak için geniş emniyet önlemleri alınsa da, normal dokulara da hasar veriyor ve yan etkilerin görülme olasılığı yüksek oluyor.
Ancak gelişen teknolojiyle birlikte radyoterapi cihaz ve yöntemlerinde de gelişmeler yaşanıyor. Son yıllarda üç boyutlu radyoterapi denen IMRT, yani yoğun ayarlı radyoterapi, sterotaktik beden radyoterapisi daha çok kullanılıyor. Bu yöntemde hedeflenen bölgeye maksimum dozda ışın uygulanabiliyor. Yapıları gereği hastalıklı hücreye uygulanan maksimum doz, normal hücrelere minimum düzeyde hasara veriyor.
İçeriden Radyoterapi Uygulaması
İçeriden radyoterapi uygulamasında ise, radyasyon doğrudan tümör hücresinin içerisine yerleştiriliyor. Bunun için ince tel ya da tüpler kullanılıyor.
Sterotaktik Beden Radyoterapi Nedir?
Çoğunlukla 3 cm ve altında tümör olan hastalıklarda sterotaktik radyoterapi kullanılıyor. Bu yöntemle hastalıklı bölgeye tahrip edici dozda radyasyon verilebiliyor. Bu yöntem, normal dokuların maksimum düzeyde korunmasını sağlıyor.
Tedavi için özel bir planlama yapılıyor ve 1 ile 3 kez uygulanıyor. Ayrıca yapılan tedavilerde ağrının ve yan etkilerin de çok düşük olarak görüldüğü yöntem olarak dikkat çekiyor.
Radyoterapi Tedavisinin Takibi Nasıl Yapılır?
Radyoterapi ile tedaviye başlamadan önce bilgisayarlı tomografi çekiliyor ve kanserin türü ve yaygınlığı genel olarak tespit ediliyor. Buradaki amaç daha çok tedavinin kişiselleştirilmesi oluyor. Ardından radyasyonun uygulanacağı bölge ve dozuna doktor karar veriyor. Burada risk yaratacak normal dokular da belirleniyor. Çevresindeki normal dokular, az da olsa hasar aldığında bir sorun yaratmaması gerekiyor. Radyasyon kaynağı ve yöntemi belirlendikten sonra radyoterapi tedavisi başlıyor. Doktor bu noktadan sonra hastanın tedaviye verdiği cevabı, genel durumu ve olası yan etkileri takip ediyor. Bunların kontrolü daha çok hafta bir yapılıyor ancak hastanın durumuna göre değişkenlik gösterebiliyor.
Siz de farklı sağlık ürünlerini incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.
