Müzik, en eski sanat türlerinin başında geliyor ve dünyanın neresine giderseniz gidin hep aynı dili konuşuyor. Eğlenceli, rahatlatıcı, sembolik ve genellikle önemli kültürel bağları simgeliyor. Bu bağları kurup ortak bir dil oluştururken her zaman farklı seslere ihtiyaç duyuyor. İnsanlar tarih boyunca bu sesleri bulabilmek için yeni şeyler deniyor ve ortaya yeni müzik aletleri çıkarıyor. Bu tarihsel gelişimin sonucunda bulunan müzik aletlerinin geneline enstrüman deniyor. Birçok müzik enstrümanı olsa da ülkemizde ve dünyada bazıları daha popüler olarak öne çıkıyor. Bunlar arasında gitar, piyano, bağlama ve keman geliyor. Ancak diğer müzik aletleri de ortaya anlamlı bir müziğin çıkması için aynı derecede öneme sahip oluyor. Bu yazımızda enstrüman çeşitleri hangileri olduğunu anlatmaya çalışacağız.
Kaç Çeşit Enstrüman Bulunuyor?
Enstrümanların incelemesi ve sınıflandırılması başlı başına bir bilim dalı olarak görülüyor. Tarih boyunca birçok farklı sınıflandırma yapılıyor. Bu sınıflandırmalar çoğunlukla ses gücü, müzik aletinin büyüklüğü, rolü ya da kullanılan malzemelerin bileşimi gibi çeşitli faktörlere göre yapılıyor. Ancak en yaygın olan ve herkes tarafından kabul gören sınıflandırma ses üretme biçimlerine göre oluyor.
Müzik enstrümanları bu sınıflandırmada 4 ana gruba ayrılıyor. Bu gruplar vurmalı çalgılar, yaylı çalgılar, üflemeli çalgılar ve telli çalgılar olarak adlandırılıyor.
Üflemeli Çalgılar
Enstrüman çeşitleri içerisinde adından da anlaşılacağı gibi, nefesli ya da üflemeli çalgılar, havayı farklı perde ve yoğunluklarda ses üretmek için bir ortam olarak kullanıyor. Bu tür bir müzik aletinde belli bir tür ses üretmek için tek yapmanız gereken belirli bir sırayı takip ederek müzik aletine üflemek oluyor. Bu enstrümanlar esasında fiziğin ses dalgaları, rezonans ve harmonik prensiplerine göre çalışıyor. Enstrümana nasıl üflediğimizi ve notlarda hangi sırayı takip ettiğimizi değiştirerek frekansları kontrol edip ayarlayabiliyoruz.
Ses dalgalarının üretildiği hava borusunun uzunluğu, müzisyen enstrümana üflediğinde oluşan sesin perdesini belirliyor. Bazı nefesli çalgılarda müzisyen, bir kamıştan üflediğinde de ses üretebiliyor. Birçok nefesli çalgı, küçük ve ucu inceltilmiş bir ağızlık kullanılarak çalınıyor. Bu ağızlıklar genellikle metalden yapılıyor.
Dünyanın her yerinde görülebilen çok çeşitli üflemeli çalgılar bulunuyor. En popüler üflemeli çalgılar arasında flüt, pikolo, obua, armonika, gayda, saksafon ve klarnet sayılabiliyor.
Flüt
Flüt, çağlar boyunca müzik dünyasının bir parçası olarak yerini alıyor ve tiz sesler üretmek için bir araç olarak kullanılıyor. Bazı kaynaklara göre ilk müzik aleti olarak kabul ediliyor. Başlangıçta bambu, taş veya kil gibi malzemelerden üretilirken, günümüzde flütler gümüş, altın ve platin gibi malzemeler kullanılarak üretiliyor.
Flüt, ağızlıktaki deliklerden aynı anda üflenirken iki elle yanlardan tutularak çalınabiliyor. Flüt çalarken parmaklarınızın çok önemli bir görevi bulunuyor. Parmaklarınızla tuşları açıp kapatarak ses perdesinin değişmesini sağlıyorsunuz.
Obua
Obua, deliklerini kaplayan metal anahtarlara sahip yaklaşık 60 cm uzunluğunda siyah silindir bir müzik aleti olarak tanımlanabiliyor. Obuadaki ağızlık, siz onu üflerken titreşen çift kamış kullanıyor. Çalmak için dik konumda tutuyorsunuz ve tuşlara basmak için iki elinizi kullanırken ağızlıktan üflüyorsunuz. Unutulmaz güzellikteki melodilerden kadifemsi yumuşak notalara kadar çeşitli perdeler oluşturmak için delikleri açıp kapatıyorsunuz.
Klarnet
Bu enstrüman, obuadan farklı olarak tek kamışlı ağızlığı bulunuyor. Ancak çoğu zaman obua ile karıştırılıyor. Bir orkestradaki klarnet, hem melodilerden hem de armonilerden sorumlu oluyor. Bu da aslında alt notalarında zengin bir karanlık sese sahip olmaları ve üst notaların ise parlak ve rezonanslı olmasından kaynaklanıyor.
Saksafon
Nefesli çalgılar sınıfında bulunan bir diğer önemli entrüman da saksafon oluyor. Yaygın olarak bilinen ve çalınan müzik aletleri arasında yer alıyor.
Saksafon metal piriçten yapılmış konik bir boru şeklinde tanımlanıyor. Bu boru sayısı yaklaşık yirmi dört olan açıklığa sahip oluyor ve dolgulu tuşlar bu açıklıkları kontrol ediyor. Enstrümanın daha da yüksek seviyesine çıkmasını kolaylaştıran iki oktavlık anahtar havalandırması da bulunuyor.
Saksafon oldukça esnek bir enstrüman olarak geçiyor. Nefesli çalgılarda olduğu gibi diğer kategorideki entrümanlarla da iyi uyum sağlıyor. Bu enstrüman cazda en yaygın olarak kullanılıyor.
Vurmalı Çalgılar
Vurmalı çalgılar, baget, el ya da benzeri bir aletle vurularak ses çıkaran müzik enstrümanları olarak geçiyor. Bu müzik aletleri arasında davul, üçgen, tef ve zil sayılabiliyor.
Vurmalı çalgılar genel olarak perdeli ve perdesiz olarak iki sınıfa ayrılıyor. Perdeli çalgılar, tanımlanabilir bir perdeye sahip notalar üretebilirken, perdesiz çalgılar ise perdesi tanımlanamayan notalar üretiyor.
Vurmalı çalgıları çalmak genel olarak zor oluyor. Çünkü enstrümana belli bir ton için doğru yoğunlukta vurmak, çok fazla deneyim ve pratik gerektiriyor. Bu enstrümanlar oldukça melodik oldukları ve bulundukları ortama heyecan ve canlılık katan özel sesler çıkardıkları için yaygın olarak kullanılıyor.
Piyano
Enstrüman çeşitleri içerisinde piyanonun tabii ki farklı bir yeri var. Piyanonun vurmalı çalgı mı yoksa yaylı çalgı mı olduğu konusunda çok fazla tartışma bulunuyor. 88 siyah beyaz tuşa basılarak çalınması onu perküsyon ailesine sokuyor. Ancak tuşlara basıldığında piyanonun içinden bir çekicin kalkması ve tellere vurması yaylı çalgılar sınıfında olması gerektiğini de gösteriyor. Genel kanı vurmalı çalgılar üzerine olan piyanonun, aynı anda birden fazla notayı çalabilmesi, ince ayarlanmış önemli bir enstrüman olduğunu kanıtlıyor.
Piyanonun hangi sınıfa girdiği sürekli bir tartışma konusu olsa da, en popüler ve öğrenilmesi en kolay enstrümanlardan biri olarak duruyor. Müziği kariyer ya da hobi olarak seçen insanların çoğu işe piyano çalmayı öğrenerek başlıyor.
Zil
Ziller, bir orkestranın en büyük gürültücüleri olarak kabul ediliyor. Ziller, çoğunlukla bronzdan yapılmış iki büyük diskten oluşuyor. Farklı boyutlarda olan zillerin boyutu ne kadar büyürse çıkardığı ses de o kadar düşük oluyor.
Ziller, özellikle drama ve heyecan yaratmak veya hassas ses efektleri yaratmak için kullanılıyor. Birbirine vurularak çalındığı gibi aynı zamanda baget ve tokmak ile vurularak da çalınabiliyor.
Üçgen
Üçgen, vurulduğunda zil sesi çıkaran üçgen şeklinde bükülmüş küçük bir metal çubuk olarak tanımlanabiliyor. Bunlar çeşitli boyutlarda bulunuyor ve her birinin benzersiz perdesi oluyor. Bir ipe tutularak ve metal bir çubuk ile vurularak çalınabiliyor. Metal çubuğun boyutu ve kalınlığı, üçgenin çıkardığı sesi belirlemede oldukça önemli oluyor.
Telli Çalgılar
Bu kategoriye giren enstrümanlar, farklı perdelerde farklı sesler üretmek için titretilebilen tellerden oluşuyor. Bu enstrümanlardan üretilen sesin perdesi, enstrümanın içindeki hava sütununun uzunluğuna bağlı olarak değişiyor. Perde, aynı zamanda enstrümanda kullanılan tellerin kalınlığına göre de değişkenlik gösteriyor.
Telli çalgılarda kullanılan teller metal, ipek ya da liflerden yapılabiliyor. Ayrıca naylon veya plastik gibi yapay malzemelerden de oluşabiliyor. Ayrıca titreşen tellerden üretilen sesleri yükseltmek amacıyla enstrümana bağlı bir ses tahtası ya da rezonans boşluğu bulunuyor.
Telli çalgılar aynı zamanda yaylı çalgılar olarak da biliniyor. Telli çalgıları kullanan müzisyen, telleri ortalama konumdan çıkarmak için tellere vurabiliyor veya koparabiliyor. Bu yer değiştirme, tellerin karmaşık desenlerle titreşmesine ve farklı sesler üretmesine neden oluyor.
Yaylı çalgılara örnek olarak gitar, keman, mandolin, çello, viyola ve kontrbas sayılabiliyor.
Gitar
Gitar, en popüler müzik aleti olarak görünüyor. Gitar, bu kategorideki diğer enstrümanlara göre nispeten daha basit bir müzik aleti olarak görünüyor.
Gitar, bir gövde, ses tahtası, mesnet ve tellerden oluyor. Gitar yapımında kullanılan malzeme genellikle plastik veya ahşap, telleri de naylon ya da çelikten yapılıyor. Gitarın telleri bir pena ya da tırnaklar kullanılarak titreştiriliyor.
Gitarların nasıl yapıldığına ve ürettikleri müzik türüne göre geniş bir sınıflandırması bulunuyor. Klasik gitarlar genellikle titreşimleri ve sesleri yükselten ve gitarın kalitesini artıran içi boş bir gövdeye sahip oluyor.
Gitarlar genellikle 6 telden oluşuyor. Ancak bazı gitarlarda dört, yedi, on ve hatta on iki tel de görülebiliyor. Gitarın ürettiği sesin dolgunluğu, sahip olduğu tel sayısı arttıkça artıyor.
Gitar, hobi olarak müzikle ilgilenmek isteyen gençlerin ilk tercih ettiği müzik enstrümanı oluyor. Sokaklarda ve parklarda arkadaş gruplarıyla ya da tek başına gitar çalan gençler sıkça görülebiliyor.
Keman
Telli çalgılar arasında yaygın olarak kullanılan bir diğer enstrüman da keman oluyor. Kemanlar içi boş bir gövdeye sahip olarak üretiliyor. Oyuk gövdeli enstrümanlar genellikle mükemmel bir kaliteye sahip oluyor. Çünkü içindeki bu boşluk enstrümanın sesinde dolgunluk sağlıyor.
Kemanın gövdesi ahşaptan üretiliyor. Telli çalgılar ailesinin en küçük üyesi olduğu için en yüksek perdeye sahip oluyor ve genellikle dört teli bulunuyor.
Keman, sol omuz ve çene arasına oturtularak çalınıyor. Sol el kemanın boynunu tutarken, sağ el ise yayı ve telleri hareket ettiriyor.
Viyola
Viyola, kemanın ağabeyi olarak kabul ediliyor. Kemandan biraz daha büyük ve telleri daha kalın oluyor. Bu da daha sıcak ve daha zengin bir ses üretmesini sağlıyor. Viyola da kemanla aynı şekilde çalınabiliyor.
Çello
Çello genel görünüm olarak keman ya da viyola gibi görünüyor olsa da, onlardan çok daha büyük oluyor. Boyu yaklaşık 1,2 metre oluyor. Ayrıca telleri diğerlerinden çok daha kalın olarak tasarlanıyor. Diğer yaylı enstrümanlara göre çellonun insan sesine benzeyen bir ses çıkardığını ve çeşitli tonlar üretebildiği söyleniyor.
Çello çalma şekli, gövdesini yere dayayıp metal çivi yardımıyla destekleniyor. Ardından çalma tarzı olarak keman ya da viyolaya benzese de, çelloyu çalmak için ellerinizi kullanmanız gerekiyor.
Kontrbas
Kontrbas, yaylı çalgılar ailesinin dedesi olarak kabul ediliyor. 1,8 metre uzunluğunda olduğu için en uzun tellere sahip enstrüman oluyor. Kontrbas ile çok düşük notalar mükemmel bir şekilde çalınabiliyor. Büyük boyutları nedeniyle, çalabilmek için ayakta durmanız ya da çok uzun bir tabureye oturmanız gerekiyor.
Çello gibi kontrbasın gövdesi de yere yaslanıyor ve metal bir çivi ile destekleniyor.
Elektronik Müzik Aletleri
Şimdiye kadar belirtilen enstrümanların tümü, çok fazla insan çabası ve teknik gerektiren müzik aletleri arasında bulunuyor. Yani çoğu enstrüman müzisyenden üflemesini ya da parmaklarını kullanmasını istiyor.
Ancak bazı modern müzik aletleri elektronik prensiplerine göre çalışıyor. Bu enstrümanlar en son teknolojiyle donatılıyor. Merkezi cazibe noktası, müzisyenden minimum çaba istemesi oluyor ve bu nedenle kullanımını da oldukça kolaylaşıyor.
Elektronik Aletler tamamen kullanıcı dostu olarak tasarlanıyor. Bu nedenle müzisyenin onlardan ses çıkarabilmek için pratik yapmasına gerek kalmıyor. Elektronik müzik aletleri , kullanılabilirlik ve öğrenme kolaylığı açısından diğer müzik aletlerinden önemli ölçüde daha iyi bir yerde duruyor. Bununla birlikte, bu enstrümanlar aynı zamanda kullanılan tüm elektronik bileşenlerin ve tekniklerin temellerini bilmenizi gerektiriyor. Böylece enstrümanınızla daha iyi bağlantı kurmanıza ve daha melodik bir müzik parçası üretmenize olanak tanıyor.
Yukarıda enstrüman çeşitleri hangileri anlatmaya çalıştık.
Siz de en iyi müzik enstrümanlarını incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.
