Fotosel genellikle güvenlik ve aydınlatma sistemlerinde kullanılan bir ışın teknolojisidir. Sensör sayesinde çalışır ve fiziksel müdahale gerektirmeden kapının kapanması, alarmın devreye girmesi ya da ortamın aydınlatılması gibi çeşitli görevlerin gerçekleştirilmesini sağlar. Örneğin kapının veya bariyerin yanlış zamanda kapanmaması için araçları algılamak için fotosellere ihtiyaç vardır. Ayrıca puls üreteci olarak da kullanılabilirler. Bunun için doğru fotoselin seçilmesi oldukça önemlidir. Ancak günümüzde ihtiyaç duyduğunuz elektronik cihazların birçoğu fotosel özelliğe sahip olduğundan seçim aşamasında ürün özelliklerine göz atmanız yeterlidir. Peki fotosel tam olarak nedir? Çalışma prensibi nedir? Hangi alanlarda kullanılır? Fotosel hakkında tüm merak edilenleri gelin birlikte inceleyelim.
Fotosel Nedir?
Fotoseller bir tür yakınlık anahtarıdır. Mühendisler, ister ışık ister hedef olsun, ölçülecek en basit ve en uygun faktöre bağlı olarak elektronik fonksiyonları kontrol etmek için fotosellerden yararlanır. Optik sensör olarak da bilinen fotoseller, endüstride, özellikle fabrika otomasyonunda, nesneleri ve özelliklerini ışık yoluyla algılamak için kullanılır. Örneğin, ışığı keserek veya ışık yoğunluğunu değiştirerek çalışır. Başka bir ifadeyle fotoseller, ışık yoğunluğundaki değişiklikleri algılayan sensörlerdir. Bu da, sensör tarafından yayılan ışığın algılanması (veya algılanmaması) anlamına gelir. Algılama yöntemi, fotosel sensör tipine göre değişir. Standart fotosel şu parçalardan oluşur:
- Verici, bu ışık kaynağıdır (LED)
- Alıcı (fototransistör)
- Sinyal dönüştürücü
- Amplifikatör
Alıcı, gelen ışığın vericiden gelip gelmediğini kontrol eder. Buna göre ışığın geçip geçmediği belirlenir. Fotoseller çok farklı boyut ve şekillerde tasarlanabilir. Kısmen bu nedenle, birçok endüstriyel uygulama için son derece uygundur. Fotoseller içerisinde dört ana grup vardır. Bunlar; karşılıklı ışın olarak tanımlanan alıcı – vericisi olan fotosel, cisimden yansıtmalı fotosel, geri yansıtmalı fotoseldir.
Karşılıklı Fotosel
Ayrı vericisi ve ayrı alıcısı olan fotoseller karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Buna aynı zamanda karşılıklı ışın da denir. Bir nesne ışık hüzmesini kestiğinde, çıkış değişir. Verici ve alıcı fotoseller her türlü uygulamada kullanılabilir. Özellikle çok fazla kirlilik, sıvı, nem, ortam ışığı veya diğer zorlu çevresel değişkenlerin mevcut olduğu yerlerde ilk tercih edilen fotosel çeşitlerinden biridir. Bunun nedeni, bu sensörlerin hız trenleri gibi bu koşullarda bile çok güvenilir bir şekilde çalışmasıdır.
Cisimden Yansıtmalı Fotosel
Cisimden yansıtmalı fotoseller, ek özelliklerle donatılmış fotosel sensörleri veya refleks sensörleri olarak işlev görür. Bu sensörler yalnızca tanımlanmış bir bölgedeki nesneleri algılar. Bu da, fotoselin sensör ile öğretilen arka plan arasında geçen her şeyi algıladığı anlamına gelir.
Geri Yansıtmalı Fotosel
Geri yansıtmalı veya reflektörlü fotosellerde verici ve alıcı tek mahfazaya yerleştirilmiştir. Ancak fotosel artık bir nesne yerine her zaman reflektöre bakar. Reflektör, fotoselin tam karşısına yerleştirilir. Bu sayede ışık huzmesi kesildiğinde fotosel devreye girer. Bu tür fotoseller de retro ve polarize olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Polarize sensörler, alıcının yalnızca polarize reflektörden yansıyan ışığı kabul etmesi için özel polarizasyon filtresi ile donatılmıştır. Polarizasyon filtresi, cam veya plastik ambalaj gibi yarı saydam ve yansıtıcı nesneleri de algılayabilir.
Retro yansıtıcı bir reflektör ise açı ne olursa olsun gelen ışığı tam olarak alındığı gibi yansıtır. Geri yansıtmalı bir sensörün vericisinden gelen ışık huzmesi bu nedenle reflektör aracılığıyla doğrudan sensörün alıcısına geri yansıtılır. Işık huzmesi bir nesne tarafından kırıldığında devre oluşur ve verilen görevi yerine getirir.
Fotosel Nasıl Çalışır?
Fotoseller, ışık huzmesini (kızılötesi) keserek verici ile alıcı/yansıtıcı arasında bir şey olduğunu algılayan optik cihazlarıdır. Işık hüzmesi ile yansıtıcı arasında ne olduğu önemli değildir, hemen her şey bu sistemle tespit edilebilir ve fotosel devreye girebilir. Çünkü fotosel verici ve alıcıdan oluşur. Verici, kızılötesi ışık huzmesini alıcıya gönderir. Bu ışık huzmesi kesildiğinde, fotosel tesisatın hareketini kontrol eder. Örneğin, kapının açılıp kapanması esnasında birisi araya girdiğinde mekanizma durabilir.
Sabit güç kaynağı olan fotoseller olduğu gibi tamamen kablosuz pille çalışan setler de vardır. Vericinin sabit güç kaynağına sahip olduğu alıcının ise pillerle donatıldığı fotosellere de rastlanır. Bu tür fotoseller bu nedenle kısmen kablosuz olarak tanımlanır, çünkü yalnızca alıcı kablosuzdur. Kablosuz sistemin avantajı, fotoseli kapıya monte etmek için sokağı (kaldırım taşları veya asfalt) kırmanıza gerek olmamasıdır. Genellikle, garaj yolunun veya sokağın bir tarafında sabit güç kaynağı için bir bağlantı noktası bulunur. Daha sonra, vericiyi (kablosuz) yolun veya caddenin diğer tarafına kurarken, alıcıyı güç kaynağına bağlayabilirsiniz.
Fotosel Ne İşe Yarar?
Güvenlik sistemi olarak kullanılan fotoseller, bariyerin veya kapı açıcının yalnızca %20’sinde puls üreteci olarak kullanılır. Ancak çoğunlukla (%80), kapıyı, çiti veya bariyeri korumak için fotosel kullanılır. Örneğin, otomatik bir kayar kapının sıkışmaya karşı korumasında tercih edilir. Birbirine doğru hareket eden iki kayar kapı kanadının arasından gelen birisi fotoselden gelen ışık huzmesini keser. Fotosel bu kesintiyi algılar ve sürgülü kapı veya kanatlı kapıda elektronik sinyale dönüştürür. Bu sinyale yanıt olarak kapı kanatları hemen durur ve/veya hemen tekrar açılır.
Puls üretici olarak fotosel ise birisi fotosel sisteminin vericisi ve alıcısı arasındaki kızılötesi ışık demetini kestiğinde, sistem bu kesintiyi elektronik darbeye dönüştürür. Bu darbe, örneğin erişimi kontrol edebilir ve böylece o kişi için kapı, geçit, bariyer zamanında açılır.
Fotosellerin avantajları ise küçük olmaları, kullanımlarının kolay olması, ucuza üretilmeleri, az güç kullanmaları ve uzun süre yıpranmamalarıdır. Bu sayede otomatik arka ışık gibi ışığa duyarlı işlevler için fotosel kullanılır. Ayrıca Otomatik güvenlik sistemleri, bir davetsiz misafirin varlığını tespit etmek için kullanılan sistemlerde de fotoselden yararlanılır. Siz de ihtiyaçlarınıza uygun bir fotosel seçimi yaparak, yaşam alanlarınızda rahatlıkla kullanabilirsiniz.
